Madde 5
Taraf Devletler, bu Sözleþmenin çocuða
tanýdýðý haklar doðrultusunda çocuðun
yeteneklerinin geliþtirilmesi ile uyumlu olarak, çocuða
yol gösterme ve onu yönlendirme konusunda ana-babanýn, yerel
gelenekler öngörüyorsa uzak aile veya topluluk üyelerinin,
yasal vasilerinin veya çocuktan hukuken sorumlu öteki kiþilerin
sorumluluklarýna, haklarýna ve ödevlerine saygý
gösterirler.
Madde 6
1. Taraf Devletler, her çocuðun temel yaþama hakkýna
sahip olduðunu kabul ederler.
2. Taraf Devletler, çocuðun hayatta kalmasý ve geliþmesi
için mümkün olan azami çabayý gösterirler.
Madde 7
1. Çocuk doðumdan hemen sonra derhal nüfus
kütüðüne kaydedilecek ve doðumdan itibaren bir isim
hakkýna, bir vatandaþlýk kazanma hakkýna ve
mümkün olduðu ölçüde ana-babasýný
bilme ve onlar tarafýndan bakýlma hakkýna sahip
olacaktýr.
2. Taraf Devletler, özellikle çocuðun tabiiyetsiz kalmasý
sözkonusu olduðunda kendi ulusal hukuklarýna ve ilgili
uluslararasý belgeler çerçevesinde üstlendikleri
yükümlülüklerine uygun olarak bu haklarýn
iþlerlik kazanmasýný taahhüt ederler.
Madde 8
1. Taraf Devletler, yasanýn tanýdýðý
þekliyle çocuðun kimliðini; tabiiyeti, ismi ve aile
baðlarý dahil, koruma hakkýna saygý göstermeyi
ve bu konuda yasa dýþý müdahalelerde bulunmamayý
taahhüt ederler.
2. Çocuðun kimliðinin unsurlarýnýn
bazýlarýndan veya tümünden yasaya aykýrý
olarak yoksun býrakýlmasý halinde, Taraf Devletler
çocuðun kimliðine süratle yeniden kavuþturulmasý
amacýyla gerekli yardým ve korumada bulunurlar.
Madde 9
1. Yetkili makamlar uygulanabilir yasa ve usullere göre ve temyiz yolu
açýk olarak, ayrýlýðýn çocuðun
yüksek yararýna olduðu yolunda karar vermedikçe, Taraf
Devletler, çocuðun; ana-babasýndan, onlarýn
rýzasý dýþýnda ayrýlmamasýný
güvence altýna alýrlar. Ancak, ana-babasý
tarafýndan çocuðun kötü muameleye maruz
býrakýlmasý ya da ihmâl edilmesi durumlarýnda
ya da ana-babanýn birbirinden ayrý yaþamasý nedeniyle
çocuðun ikametgâhýnýn belirlenmesi amacýyla
karara varýlmasý gerektiðinde, bu tür bir
ayrýlýk kararý verilebilir.
2. Bu maddenin birinci fýkrasý uyarýnca giriþilen
her iþlemde, ilgili bütün taraflara iþleme katýlma
ve görüþlerini bildirme olanaðý tanýnýr.
3. Taraf Devletler, ana-babasýndan veya bunlardan birinden
ayrýlmasýna karar verilen çocuðun, kendi yüksek
yararýna aykýrý olmadýkça, anababanýn
ikisiyle de düzenli bir biçimde kiþisel iliþki kurma
ve doðrudan görüþme hakkýna saygý
gösterirler.
4. Böyle bir ayrýlýk, bir Taraf Devlet tarafýndan
giriþilen ve çocuðun kendisinin ana veya babasýnýn
veya her ikisinin birden tutuklanmasýný, hapsini,
sürgün, sýnýrdýþý edilmesini
veya ölümünü (ki buna devletin gözetimi altýnda
iken nedeni ne olursa olsun meydana gelen ölüm dahildir) tevlit
eden herhangi benzer bir iþlem sonucu olmuþsa, bu Taraf Devlet,
istek üzerine ve çocuðun esenliðine zarar vermemek
koþulu ile; ana-babaya, çocuða veya uygun olursa, ailenin
bir baþka üyesine, sözkonusu aile bireyinin ya da bireylerinin
bulunduðu yer hakkýnda gereken bilgiyi ÇOCUK HAKLARINA
DAÝR SÖZLEÞME
verecektir. Taraf Devletler, böyle bir istemin baþlý
baþýna sunulmasýnýn ilgili kiþi veya
kiþiler bakýmýndan aleyhe hiç bir sonuç
yaratmamasýný ayrýca taahhüt ederler.
Madde 10
1. 9 uncu Maddenin 1 inci fýkrasý uyarýnca Taraf Devletlere
düþen sorumluluða uygun olarak, çocuk veya ana-babasý
tarafýndan, ailenin birleþmesi amaçlarýyla
yapýlan bir Taraf Devlet ülkesine girme ya da onu terketme
konusundaki her baþvuru, Taraf Devletlerce olumlu, insani ve ivedi
bir tutumla ele alýnacaktýr. Taraf Devletler, bu tür bir
baþvuru yapýlmasýnýn baþvuru sahipleri veya
aile üyeleri aleyhine sonuçlar yaratmamasýný
taahhüt ederler.
2. Ana-babasý, ayrý devletlerde oturan bir çocuk
olaðanüstü durumlar hariç, hem ana hem de babasý
ile düzenli biçimde kiþisel iliþkiler kurma ve
doðrudan görüþme hakkýna sahiptir. Bu nedenle
ve 9 uncu maddenin 1 inci fýkrasýna göre Taraf Devletlere
düþen sorumluluða uygun olarak, Taraf Devletler
çocuðun ve ana-babasýnýn Taraf Devletlerin
ülkeleri dahil herhangi bir ülkeyi terketmeye ve kendi ülkelerine
dönme hakkýna saygý gösterirler. Herhangi bir
ülkeyi terketme hakký, yalnýzca yasada
öngörüldüðü gibi ve ulusal güvenliði,
kamu düzenini, kamu saðlýðý ve ahlak veya
baþkalarýnýn hak ve özgürlüklerini korumak
amacý ile ve iþbu Sözleþme ile tanýnan öteki
haklarla baðdaþtýðý ölçüde
kýsýtlamalara konu olabilir.
Madde 11
1. Taraf Devletler, çocuklarýn yasadýþý
yollarla ülke dýþýna çýkarýlýp
geri döndürülmemesi halleriyle mücadele için
önlemler alýrlar.
2. Bu amaçla Taraf Devletler iki ya da çok taraflý
anlaþmalar yapýlmasýný ya da mevcut anlaþmalara
katýlmayý teþvik ederler.
Madde 12
1. Taraf Devletler, görüþlerini oluþturma yeteneðine
sahip çocuðun kendini ilgilendiren her konuda
görüþlerini serbestçe ifade etme hakkýný
bu görüþlere çocuðun yaþý ve olgunluk
derecesine uygun olarak, gereken özen gösterilmek suretiyle
tanýrlar.
2. Bu amaçla, çocuðu etkileyen herhangi bir adli veya idari
kovuþturmada çocuðun ya doðrudan doðruya veya bir
temsilci ya da uygun bir makam yoluyla dinlenilmesi fýrsatý,
ulusal yasanýn usule iliþkin kurallarýna uygun olarak
çocuða, özellikle saðlanacaktýr.
Madde 13
1. Çocuk, düþüncesini özgürce
açýklama hakkýna sahiptir; bu hak, ülke
sýnýrlarýna baðlý olmaksýzýn;
yazýlý, sözlü, basýlý, sanatsal
biçimde veya çocuðun seçeceði baþka bir
araçla her türlü haber ve düþüncelerin
araþtýrýlmasý, elde edilmesi ve verilmesi
özgürlüðünü içerir.
2. Bu hakkýn kullanýlmasý yalnýzca:
a) Baþkasýnýn haklarýna ve itibarýna
saygý,
b) Milli güvenliðin, kamu düzeninin, kamu
saðlýðý ve ahlakýn korunmasý nedenleriyle
ve kanun tarafýndan öngörülmek ve gerekli olmak
kaydýyla yapýlan sýnýrlamalara konu olabilir.
Madde 14
1. Taraf Devletler, çocuðun düþünce, vicdan ve
din özgürlükleri hakkýna saygý gösterirler.
2. Taraf Devletler, ana-babanýn ve gerekiyorsa yasal vasilerin;
çocuðun yeteneklerinin geliþmesiyle baðdaþýr
biçimde haklarýnýn kullanýlmasýnda
çocuða yol gösterme konusundaki hak ve ödevlerine,
saygý gösterirler.
3. Bir kimsenin dinini ve inançlarýný açýklama
özgürlüðü kanunla öngörülmek ve gerekli
olmak kaydýyla yalnýzca kamu güvenliði, düzeni,
saðlýk ya da ahlâki ya da baþkalarýnýn
temel haklarý ve özgürlüklerini korumak gibi
amaçlarla sýnýrlandýrýlabilir.
Madde 15
1. Taraf Devletler, çocuðun dernek kurma ve barýþ
içinde toplanma özgürlüklerine iliþkin
haklarýný kabul ederler.
2. Bu haklarýn kullanýlmasý, ancak yasayla zorunlu
kýlýnan ve demokratik bir toplumda gerekli olan ulusal
güvenlik, kamu güvenliði, kamu düzeni yararýna
olarak ya da kamu saðlýðý ve ahlâkýn ya
da baþkalarýnýn hak ve özgürlüklerinin
korunmasý amaçlarýyla yapýlan
sýnýrlamalardan baþkalarýyla
kýsýtlandýrýlamaz.
Madde 16
1. Hiçbir çocuðun özel yaþantýsýna,
aile, konut ve iletiþimine keyfi ya da haksýz bir biçimde
müdahale yapýlamayacaðý gibi, onur ve itibarýna
da haksýz olarak saldýrýlamaz.
2. Çocuðun bu tür müdahale ve saldýrýlara
karþý yasa tarafýndan korunmaya hakký vardýr.
_________________________________________
Madde 17
Taraf Devletler, kitle iletiþim araçlarýnýn
önemini kabul ederek çocuðun; özellikle toplumsal, ruhsal
ve ahlâki esenliði ile bedensel ve zihinsel
saðlýðýný geliþtirmeye yönelik
çeþitli ulusal ve uluslararasý kaynaklardan bilgi ve
belge edinmesini saðlarlar. Bu amaçla Taraf Devletler:
a) Kitle iletiþim araçlarýný çocuk
bakýmýndan toplumsal ve kültürel yararý olan
ve 29 uncu maddenin ruhuna uygun bilgi ve belgeyi yaymak için teþvik
ederler;
b) Çeþitli kültürel, ulusal ve uluslararasý
kaynaklardan gelen bu türde bilgi ve belgelerin üretimi,
deðiþimi ve yayýmý amacýyla uluslararasý
iþbirliðini teþvik ederler;
c) Çocuk kitaplarýnýn üretimini ve
yayýlmasýný teþvik ederler;
d) Kitle iletiþim araçlarýný azýnlýk
grubu veya bir yerli ahaliye mensup çocuklarýn dil gereksinimlerine
özel önem göstermeleri konusunda teþvik ederler;
e) 13 ve 18 inci maddelerde yeralan kurallar gözönünde tutularak
çocuðun esenliðine zarar verebilecek bilgi ve belgelere
karþý korunmasý için uygun yönlendirici ilkeler
geliþtirilmesini teþvik ederler.
Madde 18
1. Taraf Devletler, çocuðun yetiþtirilmesinde ve
geliþmesinin saðlanmasýnda ana-babanýn birlikte
sorumluluk taþýdýklarý ilkesinin tanýnmasý
için her türlü çabayý gösterirler.
Çocuðun yetiþtirilmesi ve geliþtirilmesi sorumluluðu
ilk önce ana-babaya ya da durum gerektiriyorsa yasal vasilere
düþer. Bu kiþiler herþeyden önce çocuðun
yüksek yararýný gözönünde tutarak hareket
ederler.
2. Bu Sözleþmede belirtilen haklarýn güvence altýna
alýnmasý ve geliþtirilmesi için Taraf Devletler,
çocuðun yetiþtirilmesi konusundaki sorumluluklarýný
kullanmada ana-baba ve yasal vasilerin durumlarýna uygun yardým
yapar ve çocuklarýn bakýmý ile görevli
kuruluþlarýn, faaliyetlerin ve hizmetlerin geliþmesini
saðlarlar.
3. Taraf Devletler, çalýþan ana-babanýn, çocuk
bakým hizmet ve tesislerinden, çocuklarýnýn da
bu hizmet ve tesislerden yararlanma hakkýný saðlamak için
uygun olan her türlü önlemi alýrlar.
Madde 19
1. Bu Sözleþmeye Taraf Devletler, çocuðun
ana-babasýnýn ya da onlardan yalnýzca birinin, yasal
vasi veya vasilerinin ya da bakýmýný üstlenen herhangi
bir kiþinin yanýnda iken bedensel veya zihinsel saldýrý,
þiddet veya suistimale, ihmal ya da ihmalkâr muameleye, ýrza
geçme dahil her türlü istismar ve kötü muameleye
karþý korunmasý için; yasal, idari, toplumsal,
eðitsel bütün önlemleri alýrlar.
2. Bu tür koruyucu önlemler; burada tanýmlanmýþ
olan çocuklara kötü muamele olaylarýnýn
önlenmesi, belirlenmesi, bildirilmesi, yetkili makama havale edilmesi,
soruþturulmasý, tedavisi ve izlenmesi için gerekli
baþkaca yöntemleri ve uygun olduðu takdirde adliyenin iþe
el koymasý olduðu kadar durumun gereklerine göre
çocuða ve onun bakýmýný üstlenen
kiþilere, gereken
desteði saðlamak amacý ile sosyal programlarýn
düzenlenmesi için etkin usulleri de içermelidir.
Madde 20
1. Geçici ve sürekli olarak aile çevresinden yoksun kalan
veya kendi yararýna olarak bu ortamda býrakýlmasý
kabul edilmeyen her çocuk, Devletten özel koruma ve yardým
görme hakkýna sahip olacaktýr.
2. Taraf Devletler bu durumdaki bir çocuk için kendi ulusal
yasalarýna göre, uygun olan bakýmý
saðlayacaklardýr.
3. Bu tür bakým, baþkaca benzerleri yanýnda.
bakýcý aile yanýna verme, slâm Hukukunda kefalet
(kafalah), evlât edinme ya da gerekiyorsa çocuk bakýmý
amacý güden uygun kuruluþlara yerleþtirmeyi de
içerir. Çözümler
düþünülürken, çocuðun
yetiþtirilmesinde sürekliliðin korunmasýna ve
çocuðun etnik, dinsel, kültürel ve dil kimliðine
gereken saygý gösterilecektir.
Madde 21
Evlât edinme sistemini kabul eden ve/veya buna izin veren Taraf Devletler,
çocuðun en yüksek yararlarýnýn temel
düþünce olduðunu kabul edecek ve aþaðýdaki
ilkeleri gerçekleþtireceklerdir:
a) Bir çocuðun evlât edinilmesine ancak yetkili makam karar
verir. Bu makam uygulanabilir yasa ve usullere göre ve güvenilir
tüm bilgilerin ýþýðýnda; çocuðun,
ana-babasý, yakýnlarý ve yasal vasisine göre durumunu
gözönüne alarak ve gereken durumlarda tüm ilgililerle
yapýlacak görüþme sonucu onlarýn da evlât
edinme konusundaki onaylarýný alma zorunluluðuna uyarak,
kararýný verir.
b) Çocuðun kendi ülkesinde elveriþli biçimde
bakýlmasý mümkün olmadýðý veya
evlât edinecek veya yanýna yerleþtirilecek aile
bulunmadýðý taktirde, ülkelerarasý evlât
edinmenin çocuk bakýmýndan uygun bir çözüm
olduðunu kabul ederler.
c) Baþka bir ülkede evlât edinilmesi
düþünülen çocuðun, kendi ülkesinde mevcut
evlât edinme durumuyla eþdeðer olan güvence ve
ölçülerden yararlanmasýný saðlarlar.
d) Ülkelerarasý evlât edinmede, yerleþtirmenin ilgililer
bakýmýndan yasadýþý para kazanma konusu
olmamasý için gereken bütün önlemleri alýrlar.
e) Bu maddedeki amàçlarý, uygun olduðu
ölçüde, ikili ya da çok taraflý düzenleme
veya anlaþmalarla teþvik ederler ve bu çerçevede,
çocuðun baþka bir ülkede yerleþtirilmesinin yetkili
makam veya organlar tarafýndan yürütülmesini
güvenceye almak için çaba gösterirler.
Madde 22
1. Taraf Devletler, ister tek baþýna olsun isterse ana babasý
veya herhangi bir baþka kimse ile birlikte bulunsun, mülteci
statüsü kazanmaya çalýþan ya da uluslararasý
veya iç hukuk kural ve usulleri uyarýnca mülteci sayýlan
bir çocuðun, bu Sözleþmede ve insan haklarýna
veya insani konulara iliþkin ve sözkonusu Devletlerin taraf
olduklarý diðer Uluslararasý Sözleþmelerde
tanýnan ve bu duruma uygulanabilir nitelikte bulunan haklarý
kullanmasý amacýyla koruma ve insani yardýmdan
yararlanmasý için gerekli bütün önlemleri
alýrlar.
2. Bu nedenle, Taraf Devletler, uygun gördükleri
ölçüde, Birleþmiþ Milletler Teþkilatý
ve onunla iþbirliði yapan hükümetlerarasý ve
hükümetdýþý yetkili baþka kuruluþlarla
bu durumda olan bir çocuðu korumak, ona yardým etmek, herhangi
bir mülteci çocuðun ailesi ile yeniden biraraya gelebilmesi
için ana-babasý veya ailesinin baþka üyeleri
hakkýnda bilgi toplamak amacýyla iþbirliðinde bulunurlar.
Herhangi bir nedenle kendi aile çevresinden sürekli ya da
geçici olarak ayrý düþmüþ bir
çocuða bu Sözleþmeye göre tanýnan koruma,
ayný esaslar içinde, ana-babasý ya da ailesinin
baþkaca üyelerinden hiçbirisi bulunmayan çocuða
da tanýnacaktýr.
_________________________________________
Madde 23
1. Taraf Devletler zihinsel ya da bedensel özürlü
çocuklarýn saygýnlýklarýný
güvence altýna alan, özgüvenlerini geliþtiren
ve toplumsal yaþama etkin biçimde katýlmalarýný
kolaylaþtýran þartlar altýnda eksiksiz bir yaþama
sahip olmalarýný kabul ederler.
2. Taraf Devletler, özürlü çocuklarýn özel
bakýmdan yararlanma hakkýný tanýrlar ve eldeki
kaynaklarýn yeterliliði ölçüsünde ve
yapýlan baþvuru üzerine, yardýmdan yararlanabilecek
durumda olan çocuða ve onun bakýmýndan sorumlu olanlara,
çocuðun durumu ve ana-babanýn veya çocuða
bakanlarýn içinde bulunduklarý koþullara uygun
düþecek yardýmýn yapýlmasýný
teþvik ve taahhüt ederler.
3. Özürlü çocuðun, özel bakýma gereksinimi
olduðu bilincinden hareketle bu maddenin 2 nci fýkrasý
uyarýnca yapýlmasý öngörülen yardým,
çocuðun ana-babasýnýn ya da çocuða
bakanlarýn parasal (mali) durumlarý gözönüne
alýnarak, olanaklar ölçüsünde ücretsiz
saðlanýr. Bu yardým; özürlü çocuðun
eðitimi, meslek eðitimi, týbbi bakým hizmetleri,
rehabilitasyon hizmetleri, bir iþte çalýþabilecek
duruma getirme hazýrlýk programlarý ve
dinlenme/eðlenme olanaklarýndan etkin olarak
yararlanmasýný saðlamak üzere düzenlenir ve
çocuðun en eksiksiz biçimde toplumla
bütünleþmesi yanýnda, kültürel ve ruhsal
yönü dahil bireysel geliþmesini gerçekleþtirme
amacýný güder.
4. Taraf Devletler, uluslararasý iþbirliði ruhu içinde,
özürlü çocuklarýn koruyucu sýhhi
bakýmý, týbbi, psikolojik ve iþlevsel tedavileri
alanlarýna iliþkin gerekli bilgilerin alýþveriþi
yanýnda, rehabilitasyon, eðitim ve mesleki eðitim hizmetlerine
iliþkin yöntemlerin bilgilerini de içerecek þekilde
ve Taraf Devletlerin bu alanlardaki güçlerini,
anlayýþlarýný geliþtirmek ve deneyimlerini
zenginleþtirmek amacýyla bilgi
daðýtýmýný ve bu bilgiden yararlanmayý
teþvik ederler. Bu bakýmdan, geliþmekte olan ülkelerin
gereksinimleri, özellikle gözönüne alýnýr.
Madde 24
1. Taraf Devletler, çocuðun olabilecek en iyi saðlýk
düzeyine kavuþma, týbbi bakým ve rehabilitasyon
hizmetlerini veren kuruluþlardan yararlanma hakkýný
tanýrlar. Taraf Devletler, hiçbir çocuðun bu tür
týbbi bakým hizmetlerinden yararlanma hakkýndan yoksun
býrakýlmamasýný güvence altýna almak
için çaba gösterirler.
2. Taraf Devletler, bu hakkýn tam olarak uygulanmasýný
takip ederler ve özellikle:
a) Bebek ve çocuk ölüm oranlarýnýn
düþürülmesi;
b) Bütün çocuklara gerekli týbbi yardýmýn
ve týbbi bakýmýn; temel saðlýk hizmetlerinin
geliþtirilmesine önem verilerek saðlanmasý;
c) Temel saðlýk hizmetleri çerçevesinde ve baþka
olanaklarýn yanýsýra, kolayca bulunabilen tekniklerin
kullanýlmasý ve besleyici yiyecekler ve temiz içme suyu
saðlanmasý yoluyla ve çevre kirlenmesinin tehlike ve
zararlarýný gözönüne alarak, hastalýk
ve yetersiz beslenmeye karþý mücadele edilmesi:
d) Anneye doðum öncesi ve sonrasý uygun bakýmýn
saðlanmasý;
e) Bütün toplum kesimlerinin özellikle ana-babalar ve
çocuklarýn, çocuk saðlýðý ve
beslenmesi, anne sütü ile beslenmenin yararlarý, toplum
ve çevre saðlýðý ve kazalarýn önlenmesi
konusunda temel bilgileri elde etmeleri ve bu bilgileri kullanmalarýna
yardýmcý olunmasý;
f) Koruyucu saðlýk bakýmlarýnýn, ana-babaya
rehberliðini, aile planlanmasý eðitimi ve hizmetlerinin
geliþtirilmesi; amaçlarýyla uygun önlemleri
alýrlar.
3. Taraf Devletler, çocuklarýn saðlýðý
için zararlý geleneksel uygulamalarýn
kaldýrýlmasý amacýyla uygun ve etkili her
türlü önlemi alýrlar.
4. Taraf Devletler, bu maddede tanýnan hakkýn tam olarak
gerçekleþtirilmesini tedricen saðlamak amacýyla
uluslararasý iþbirliðinin geliþtirilmesi ve teþviki
konusunda karþýlýklý olarak söz verirler.
Bu konuda geliþmekte olan ülkelerin gereksinimleri özellikle
gözönünde tutulur.
Madde 25
Taraf Devletler, yetkili makamlarca korunma ve bakým altýna
alma, bedensel ya da ruhsal tedavi amaçlarýyla hakkýnda
bir yerleþtirme tedbiri uygulanan çocuðun,
gördüðü tedaviyi ve
yerleþtirilmesine baðlý diðer tüm þartlarý
belli aralýklarla gözden geçirme hakkýna sahip
olduðunu kabul ederler.
Madde 26
1. Taraf Devletler, her çocuðun, sosyal sigorta dahil, sosyal
güvenlikten yararlanma hakkýný tanýr ve bu hakkýn
tam olarak gerçekleþmesini saðlamak için ulusal
hukuklarýna uygun, gerekli önlemleri alýrlar. 2. Sosyal
Güvenlik, çocuðun ve çocuðun bakýmýndan
sorumlu olanlarýn kaynaklarý ve koþullarý
gözönüne alýnarak ve çocuk tarafýndan
ya da onun adýna yapýlan sosyal güvenlikten yararlanma
baþvurusuna iliþkin baþkaca durumlar da
gözönünde tutularak saðlanýr.
Madde 27
1. Taraf Devletler, her çocuðun bedensel, zihinsel, ruhsal,
ahlâksal ve toplumsal geliþmesini saðlayacak yeterli bir
hayat seviyesine hakký olduðunu kabul ederler.
2. Çocuðun geliþmesi için gerekli hayat
þartlarýnýn saðlanmasý sorumluluðu; sahip
olduklarý imkânlar ve mali güçleri
çerçevesinde öncelikle çocuðun ana-babasýna
veya çocuðun bakýmýný üstlenen diðer
kiþilere düþer.
3. Taraf Devletler, ulusal durumlarýna göre ve olanaklarý
ölçüsünde, anababaya ve çocuðun
bakýmýný üstlenen diðer kiþilere,
çocuðun bu hakkýnýn uygulanmasýnda
yardýmcý olmak amacýyla gerekli önlemleri alýr
ve gereksinim olduðu takdirde özellikle beslenme, giyim ve barýnma
konularýnda maddi yardým ve destek programlarý uygularlar.
4. Taraf Devletler, Taraf Devlet ülkesinde veya baþka ülkede
bulunsun; ana-babasý veya çocuða karþý mali
sorumluluðu bulunan diðer kiþiler tarafýndan,
çocuðun bakým giderlerinin
karþýlanmasýný saðlamak amacýyla her
türlü uygun önlemi alýrlar. Özellikle
çocuða karþý mali sorumluluðu olan kiþinin,
çocuðun ülkesinden baþka bir ülkede
yaþamasý halinde, Taraf Devletler bu konuya iliþkin
uluslararasý anlaþmalara katýlmayý veya bu tür
anlaþmalar akdinin yanýsýra baþkaca uygun
düzenlemelerin yapýlmasýný teþvik ederler.
Madde 28
1. Taraf Devletler, çocuðun eðitim hakkýný kabul
ederler ve bu hakkýn fýrsat eþitliði temeli
üzerinde tedricen gerçekleþtirilmesi
görüþüyle özellikle:
a) lk öðretimi herkes için zorunlu ve parasýz hale
getirirler;
b) Orta öðretim sistemlerinin genel olduðu kadar mesleki nitelikte
de olmak üzere çeþitli biçimlerde
örgütlenmesini teþvik ederler ve bunlarýn tüm
çocuklara açýk olmasýný saðlarlar
ve gerekli durumlarda mali yardým yapýlmasý ve
öðretimi parasýz kýlmak gibi uygun önlemleri
alýrlar;
c) Uygun bütün araçlarý kullanarak, yüksek
öðretimi yetenekleri doðrultusunda herkese açýk
hale getirirler;
d) Eðitim ve meslek seçimine iliþkin bilgi ve rehberliði
bütün çocuklar için elde edilir hale getirirler;
e) Okullarda düzenli biçimde devamýn saðlanmasý
ve okulu terketme oranlarýnýn düþürülmesi
için önlem alýrlar.
2. Taraf Devletler, okul disiplininin çocuðun insan olarak
taþýdýðý saygýnlýkla
baðdaþýr biçimde ve bu Sözleþmeye uygun
olarak yürütülmesinin saðlanmasý amacýyla
gerekli olan tüm önlemleri alýrlar.
3. Taraf Devletler eðitim alanýnda, özellikle cehaletin ve
okuma yazma bilmemenin dünyadan kaldýrýlmasýna
katkýda bulunmak ve çaðdaþ eðitim yöntemlerine
ve bilimsel ve teknik bilgilere sahip olunmasýný
kolaylaþtýrmak amacýyla uluslararasý
iþbirliðini güçlendirir ve teþvik ederler. Bu
konuda, geliþmekte olan ülkelerin gereksinimleri özellikle
gözönünde tutulur.
Madde 29
1. Taraf Devletler çocuk eðitiminin aþaðýdaki
amaçlara yönelik olmasýný kabul ederler;
a) Çocuðun kiþiliðinin, yeteneklerinin, zihinsel ve
bedensel yeteneklerinin mümkün olduðunca geliþtirilmesi;
b) Ýnsan haklarýna ve temel özgürlüklere,
Birleþmiþ Milletler Andlaþmasýnda benimsenen ilkelere
saygýsýnýn geliþtirilmesi;
c) Çocuðun ana-babasýna, kültürel kimliðine,
dil ve deðerlerine, çocuðun yaþadýðý
veya geldiði menþe ülkenin ulusal deðerlerine ve
kendisininkinden farklý uygarlýklara saygýsýnýn
geliþtirilmesi;
d) Çocuðun, anlayýþý, barýþ,
hoþgörü, cinsler arasý eþitlik ve ister etnik,
ister ulusal, ister dini gruplardan, isterse yerli halktan olsun, tüm
insanlar arasýnda dostluk ruhuyla, özgür bir toplumda,
yaþantýyý, sorumlulukla üstlenecek þekilde
hazýrlanmasý;
e) Doðal çevreye saygýsýnýn geliþtirilmesi,
2. Bu maddenin veya 28 inci maddenin hiçbir hükmü gerçek
ve tüzel kiþilerin öðretim kurumlarý kurmak ve
yönetmek özgürlüðüne, bu maddenin 1 inci
fýkrasýnda belirtilen ilkelere saygý gösterilmesi
ve bu kurumlarda yapýlan eðitimin Devlet tarafýndan
konulmuþ olan asgari kurallara uygun olmasý koþuluyla,
aykýrý sayýlacak biçimde yorumlanmayacaktýr.
Madde 30
Soya, dine ya da dile dayalý azýnlýklarýn ya
da yerli halklarýn varolduðu Devletlerde, böyle bir
azýnlýða mensup olan ya da yerli halktan olan çocuk,
ait olduðu azýnlýk topluluðunun diðer üyeleri
ile birlikte kendi kültüründen yararlanma, kendi dinine inanma
ve uygulama ve kendi dilini kullanma hakkýndan yoksun
býrakýlamaz.
Madde 31
1. Taraf Devletler çocuðun dinlenme, boþ zaman
deðerlendirme, oynama ve yaþýna uygun eðlence
(etkinliklerinde) bulunma ve kültürel ve sanatsal yaþama
serbestçe katýlma hakkýný tanýrlar.
2. Taraf Devletler, çocuðun kültürel ve sanatsal
yaþama tam olarak katýlma hakkýný saygý
duyarak tanýrlar ve özendirirler ve çocuklar için,
boþ zamaný deðerlendirmeye, dinlenmeye, sanata ve
kültüre iliþkin (etkinlikler) konusunda uygun ve eþit
fýrsatlarýn saðlanmasýný teþvik ederler.
_________________________________________
Madde 32
1. Taraf Devletler, çocuðun, ekonomik sömürüye
ve her türlü tehlikeli iþte ya da eðitimine zarar verecek
ya da saðlýðý veya bedensel, zihinsel, ruhsal,
ahlâksal ya da toplumsal geliþmesi için zararlý
olabilecek nitelikte çalýþtýrýlmasýna
karþý korunma hakkýný kabul ederler.
2. Taraf Devletler, bu maddenin uygulamaya konulmasýný
saðlamak için yasal, idari, toplumsal ve eðitsel her önlemi
alýrlar. Bu amaçlar ve öteki uluslararasý belgelerin
ilgili hükümleri gözönünde tutularak, Taraf Devletler
özellikle þu önlemleri alýrlar:
a) þe kabul için bir ya da birden çok asgari yaþ
sýnýrý tesbit ederler;
b) Çalýþmanýn saat olarak süresi ve
koþullarýna iliþkin uygun düzenlemeleri yaparlar.
c) Bu maddenin etkili biçimde uygulanmasýný saðlamak
için ceza veya baþka uygun yaptýrýmlar
öngörürler.
Madde 33
Taraf Devletler, çocuklarýn uluslararasý anlaþmalarda
tanýmladýðý biçimde uyuþturucu ve psikotrop
maddelerin yasadýþý kullanýmýna
karþý korunmasý ve çocuklarýn bu tür
maddelerin yasadýþý üretimi ve
kaçakçýlýðý alanýnda
kullanýlmasýný önlemek amacýyla, yasal,
sosyal ve eðitsel niteliktekiler de dahil olmak üzere, her
türlü uygun önlemleri alýrlar.
Madde 34
Taraf Devletler, çocuðu, her türlü cinsel
sömürüye ve cinsel suistimale karþý koruma
güvencesi verirler. Bu amaçla Taraf Devletler özellikle:
a) Çocuðun yasadýþý bir cinsel faaliyete
giriþmek üzere kandýrýlmasý veya
zorlanmasýný;
b) Çocuklarýn, fuhuþ, ya da diðer
yasadýþý cinsel faaliyette bulundurularak
sömürülmesini;
c) Çocuklarýn pornografik nitelikli gösterilerde ve malzemede
kullanýlarak sömürülmesini,
önlemek amacýyla ulusal düzeyde ve ikili ile çok
taraflý iliþkilerde gerekli her türlü önlemi
alýrlar.
Madde 35
Taraf Devletler, her ne nedenle ve hangi biçimde olursa olsun,
çocuklarýn kaçýrýlmalarý,
satýlmalarý veya fuhuþa konu olmalarýný
önlemek için ulusal düzeyde ve ikili ve çok yanlý
iliþkilerde gereken her türlü önlemleri alýrlar.
Madde 36
Taraf Devletler, esenliðine herhangi bir biçimde zarar verebilecek
baþka her türlü sömürüye karþý
çocuðu korurlar.
Madde 37
Taraf Devletler aþaðýdaki hususlarý saðlarlar:
a) Hiçbir çocuk, iþkence veya diðer zalimce,
insanlýk dýþý veya
aþaðýlayýcý muamele ve cezaya tâbi
tutulmayacaktýr. Onsekiz yaþýndan küçük
olanlara, iþledikleri suçlar nedeniyle idam cezasý
verilemiyeceði gibi salýverilme koþulu bulunmayan
ömür boyu hapis cezasý da verilmeyecektir.
b) Hiçbir çocuk yasadýþý ya da keyfi
biçimde özgürlüðünden yoksun
býrakýlmayacaktýr. Bir çocuðun
tutuklanmasý, alýkonulmasý veya hapsi yasa gereði
olacak ve ancak en son baþvurulacak bir önlem olarak
düþünülüp, uygun olabilecek en kýsa süre
ile sýnýrlý tutulacaktýr.
c) Özgürlüðünden yoksun býrakýlan her
çocuða insancýl biçimde ve insan kiþiliðinin
özünde bulunan saygýnlýk ve kendi yaþýndaki
kiþilerin gereksinimleri gözönünde tutularak
davranýlacaktýr. Özgürlüðünden yoksun
olan her çocuk, kendi yüksek yararý aksini
gerektirmedikçe, özellikle yetiþkinlerden ayrý tutulacak
ve olaðanüstü durumlar dýþýnda ailesi ile
yazýþma ve görüþme yoluyla iliþki kurma
hakkýna sahip olacaktýr.
d) Özgürlüðünden yoksun býrakýlan her
çocuk, kýsa zamanda yasal ve uygun olan diðer
yardýmlardan yararlanma hakkýna sahip olacaðý gibi
özgürlüðünden yoksun
býrakýlmasýnýn yasaya
aykýrýlýðýný bir mahkeme veya diðer
yetkili, baðýmsýz ve tarafsýz makam önünde
iddia etme ve böylesi bir iþlemle ilgili olarak ivedi karar
verílmesini isteme hakkýna da sahip olacaktýr.
Madde 38
1. Taraf Devletler, silahlý çatýþma halinde
kendilerine uygulanabilir olan uluslararasý hukukun, çocuklarý
da kapsayan insani kurallarýna uymak ve uyulmasýný
saðlamak yükümlülüðünü üstlenirler.
2. Taraf Devletler, onbeþ yaþýndan
küçüklerin çatýþmalara doðrudan
katýlmamasý için uygun olan bütün önlemleri
alýrlar.
3. Taraf Devletler, özellikle onbeþ yaþýna gelmemiþ
çocuklarý askere almaktan kaçýnýrlar.
Taraf Devletler, onbeþ ile onsekiz yaþ arasýndaki
çocuklarýn silah altýna alýnmalarý gereken
durumlarda, önceliði yaþça büyük olanlara
vermek için çaba gösterirler.
4. Silahlý çatýþmalarda sivil halkýn
korunmasýna iliþkin uluslararasý insani hukuk kurallarý
tarafýndan öngörülen
yükümlülüklerine uygun olarak, Taraf Devletler, silahlý
çatýþmadan etkilenen çocuklara koruma ve bakým
saðlamak amacýyla mümkün olan her türlü
önlemi alýrlar.
Madde 39
Taraf Devletler, her türlü ihmal, sömürü ya da
suistimal, iþkence ya da her türlü zalimce, insanlýk
dýþý veya aþaðýlayýcý
muamele ya da ceza uygulamasý ya da silahlý
çatýþma maðduru olan bir çocuðun, bedensel
ve ruhsal bakýmdan saðlýðýna yeniden
kavuþmasý ve yeniden toplumla bütünleþebilmesini
temin için uygun olan tüm önlemleri alýrlar. Bu tür
saðlýða kavuþturma ve toplumla
bütünleþtirme, çocuðun
saðlýðýný, özgüvenini ve
saygýnlýðýný geliþtirici bir ortamda
gerçekleþtirilir.
Madde 40
1. Taraf Devletler, hakkýnda ceza yasasýný ihlâl
ettiði iddia edilen ve bu nedenle itham edilen ya da ihlâl ettiði
kabul edilen her çocuðun; çocuðun yaþý
ve yeniden topluma kazandýrýlmasýnýn ve toplumda
yapýcý rol üstlenmesinin arzu edilir olduðu
hususlarý gözönünde bulundurularak,
taþýdýðý saygýnlýk ve deðer
duygusunu geliþtirecek ve baþkalarýnýn da insan
haklarýna ve temel özgürlüklerine saygý
duymasýný pekiþtirecek nitelikte muamele görme
hakkýný kabul ederler.
2. Bu amaçla ve uluslararasý belgelerin ilgili
hükümleri göz-önünde tutularak Taraf Devletler
özellikle, þunlarý saðlarlar:
a) þlendiði zaman ulusal ya da uluslararasý hukukça
yasaklanmamýþ bir eylem ya da ihmâl nedeniyle hiçbir
çocuk hakkýnda ceza yasasýný ihlâl ettiði
iddiasý ya da ithamý öne sürülemeyeceði
gibi böyle bir ihlâlde bulunduðu da kabul edilmeyecektir.
b) Hakkýnda ceza kanununu ihlâl iddiasý veya ithamý
bulunan her çocuk aþaðýdaki asgari güvencelere
sahiptir:
i) Haklarýndaki suçlama yasal olarak sabit oluncaya kadar masum
sayýlmak;
ii) Haklarýndaki suçlamalardan kendilerinin hemen ve doðrudan
doðruya; ya da uygun düþen durumlarda ana-babalarý
ya da yasal vasileri kanalý ile haberli kýlýnmak ve
savunmalarýnýn hazýrlanýp sunulmasýnda
gerekli yasal ya da uygun olan baþka yardýmdan yararlanmak;
iii) Yetkili, baðýmsýz ve yansýz bir makam ya da
mahkeme önünde adli ya da baþkaca uygun yardýmdan
yararlanarak ve özellikle çocuðun yaþý ve durumu
gözönüne alýnmak suretiyle kendisinin yüksek
yararýna aykýrý olduðu saptanma-dýðý
sürece, ana-babasý veya yasal vasisi de hazýr bulundurularak
yasaya uygun biçimde adil bir duruþma ile konunun gecikmeksizin
karara baðlanmasýnýn saðlanmasý;
iv) Tanýklýk etmek ya da suç ikrarýnda bulunmak
için zorlanmamak; aleyhine olan tanýklarý sorguya
çekmek veya sorguya çekmiþ olmak ve lehine olan
tanýklarýn hazýr bulunmasýnýn ve
sorgulanmasýnýn eþit koþullarda saðlanmasý;
v) Ceza yasasýný ihlâl ettiði sonucuna
varýlmasý halinde, bu kararýn ve bunun sonucu olarak
alýnan önlemlerin daha yüksek yetkili,
baðýmsýz ve yansýz bir makam ya da mahkeme
önünde yasaya uygun olarak incelenmesi;
vi) Kullanýlan dili anlamamasý veya konuþamamasý
halinde çocuðun parasýz çevirmen yardýmýndan
yararlanmasý;
vii) Kovuþturmanýn her aþamasýnda özel
hayatýnýn gizliliðine tam saygý gösterilmesine
hakký olmak;
3. Taraf Devletler, hakkýnda ceza yasasýný ihlâl
ettiði iddiasý ileri sürülen, bununla itham edilen ya
da ihlâl ettiði kabul olunan çocuk bakýmýndan,
yalnýzca ona uygulanabilir yasalarýn, usullerin, onunla ilgili
makam ve kuruluþlarýn oluþturulmasýný
teþvik edecek ve özellikle þu konularda çaba
göstereceklerdir:
a) Ceza Yasasýný ihlâl konusunda asgari bir yaþ
sýnýrý belirleyerek, bu yaþ
sýnýrýnýn altýndaki çocuðun
ceza ehliyetinin olmadýðýnýn kabulü;
b) Uygun bulunduðu ve istenilir olduðu takdirde, insan haklarý
ve yasal güvencelere tam saygý gösterilmesi koþulu
ile bu tür çocuklar için adli kovuþturma
olmaksýzýn önlemlerin alýnmasý.
4. Koruma tedbiri, yönlendirme ve gözetim kararlarý,
danýþmanlýk, þartlý salýverme,
bakým için yerleþtirme, eðitim ve meslek
öðretme programlarý ve diðer kurumsal bakým
seçenekleri gibi çeþitli düzenlemelerin
uygulanmasýnda, çocuklara durumlarý ve suçlarý
ile orantýlý ve kendi esenliklerine olacak biçimde muamele
edilmesi saðlanacaktýr.
Madde 41
Bu Sözleþmede yeralan hiçbir husus, çocuk
haklarýnýn gerçekleþtirilmesine daha çok
yardýmcý olan ve;
a) Bir Taraf Devletin yasasýnda; veya
b) Bu Devlet bakýmýndan yürürlükte olan
uluslararasý hukukta yeralan hükümleri etkilemeyecektir.
instead of 
alt""